Μια επίκαιρη κα ενδιαφέρουσα ανάλυση του Μελέτη Μελετόπουλου, PhD*
Οι γνωστοί τρόποι εξόδου από την ύφεση δεν μπορούν να εφαρμοστούν στην Ελληνική περίπτωση
Σε προηγούμενα άρθρα μου κατά την περασμένη εικοσαετία[1] είχα προβλέψει, βάσει της κοινής οικονομικής λογικής, την αναπόφευκτη δημοσιονομική κατάρρευση της χώρας. Επίσης, είχα εγκαίρως προβλέψει και μάλιστα προειδοποιήσει για τη «φούσκα» του χρηματιστηρίου ένα χρόνο πριν αυτή εκραγεί, κερδίζοντας ειρωνικά σχόλια και τον τιμητικό τίτλο της «Κασσάνδρας».
Πιο πρόσφατα υποστήριξα ότι η ύφεση της Ελληνικής οικονομίας θα είναι μακροπρόθεσμη και θα συνοδευτεί από κοινωνική και πολιτική αποσταθεροποίηση, ίσως δε θα έχει επιπτώσεις στα εθνικά θέματα.
Αυτήν τη φορά ήρθε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και με έκθεσή του διέψευσε όσους αυτο-εφησυχάζονταν με τη βεβαιότητα ότι «η ύφεση θα κρατήσει 2-3 χρόνια».
Η έξοδος από τη φάση της Ύφεσης και η είσοδος στη φάση της Ανάπτυξης επιτυγχάνονται ως γνωστόν είτε με τη μέθοδο του Schumpeter είτε με αυτήν του Keynes.
Ο Schumpeter υποστήριξε ότι η Ανάπτυξη προκύπτει από την καινοτόμο δράση των επιχειρηματιών, που ανοίγουν νέες αγορές και λανσάρουν νέα προϊόντα. Επομένως, απαιτείται η ύπαρξη επιχειρηματιών με ριψοκίνδυνο πνεύμα, φαντασία και προτεσταντική συγκρότηση, δηλαδή οντολογική αφοσίωση στο σκοπό τους (το τελευταίο έθεσε ως προϋπόθεση όχι ο Schumpeter, αλλά ο Max Weber).
Στην Ελλάδα επιχειρηματίες αυτού του τύπου δεν υπήρξαν ποτέ, διότι η ατομική επιχειρηματικότητα μεγάλης κλίμακας είχε συνήθως τυχοδιωκτικό χαρακτήρα και συνδέθηκε σε όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα με τη νόμιμη ή παράνομη διαπλοκή με το κράτος. Επίσης, οι Ελληνικές επιχειρήσεις (βιομηχανίες κ.λπ.) χαρακτηρίζονταν ως επί το πλείστον από τεχνολογική καθυστέρηση, έλλειψη προηγμένης τεχνογνωσίας και κυρίως των μηχανισμών που παράγουν τεχνογνωσία (π.χ., τα χρηματοδοτούμενα από επιχειρηματικά κεφάλαια ιδιωτικά ή ημι-δημόσια πανεπιστήμια) καθώς και από χαμηλή παραγωγικότητα και διεθνή ανταγωνιστικότητα (υπάρχουν ελάχιστες εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα). Τέλος, σημαντικό ρόλο έπαιξε η απουσία οικογενειακής συνέχειας και μακροχρόνιας παράδοσης (η συντριπτική πλειοψηφία των μεγάλων επιχειρηματικών οικογενειών σπανίως υπερβαίνει τις δύο γενιές – συνήθως η πρώτη γενιά δημιουργεί, η δεύτερη, γεμάτη αλαζονεία και εκπαιδευμένη κυρίως στην κατανάλωση, οδηγείται στη χρεοκοπία). Όλα αυτά εξηγούνται από το γεγονός ότι η Ελλάδα, εγκλωβισμένη στην Τουρκοκρατία, δε συμμετείχε στις κοινωνικές διαδικασίες της Αναγέννησης και της Βιομηχανικής Επανάστασης, που έλαβαν χώρα στη Δυτική Ευρώπη τους τελευταίους αιώνες.
Επομένως, λείπει το ανθρωπολογικό υλικό και οι κοινωνιολογικές προϋποθέσεις για την ανάπτυξη επιχειρηματικότητας μεγάλης κλίμακας και επενδύσεων ολκής, που θα οδηγήσουν τη χώρα στην Ανάπτυξη.
Η δεύτερη μέθοδος, η λεγόμενη «κεϋνσιανή» (στην πραγματικότητα είχε ήδη αρχίσει να εφαρμόζεται από τον Roosvelt όταν διατυπώθηκε θεωρητικά από τον Keynes), συνίσταται σε κρατική παρέμβαση με δημόσια έργα, ενίσχυση του εισοδήματος των κατώτερων στρωμάτων και γενικά μέτρα αύξησης της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών. Αυτά θα οδηγήσουν σε αύξηση της κατανάλωσης, άρα του κύκλου εργασιών των επιχειρήσεων, άρα σε μείωση της ανεργίας, άρα σε νέα αύξηση της αγοραστικής δύναμης των νεοπροσλαμβανομένων κ.ο.κ. Με αυτό το σπιράλ μία οικονομία μπορεί να οδηγηθεί σε αναπτυξιακή χρονιά.
Μόνο που για την άσκηση «κεϋνσιανής» πολιτικής απαιτούνται δύο προϋποθέσεις: πρώτον, ότι η αύξηση της ζήτησης προϊόντων και υπηρεσιών θα προκαλέσει πράγματι αύξηση της παραγωγής, άρα των επενδύσεων, άρα της απασχόλησης κ.ο.κ. Η πικρή πείρα των τεράστιων μισθολογικών αυξήσεων του ΠΑΣΟΚ το 1981-2 και γενικότερα ο τρόπος λειτουργίας της Ελληνικής οικονομίας επιβεβαιώνει ότι η αύξηση της κατανάλωσης θα οδηγήσει αντίθετα σε αύξηση των εισαγωγών, άρα σε περαιτέρω αύξηση του ελλείμματος και πληθωρισμό.
Δεύτερον, για την άσκηση «κεϋνσιανής» πολιτικής απαιτούνται χρήματα.
Τρία πιθανά σενάρια
Επομένως, και με βάση τα σημερινά δεδομένα, εφόσον αποκλείεται υπό τις σημερινές συνθήκες η άσκηση φιλελεύθερης αλλά και «κεϋνσιανής» πολιτικής είναι φανερό ότι η δημοσιονομική μας επιβίωση εξαρτάται πλήρως από τον εξωτερικό δανεισμό. Ακόμη και εάν αυτός επιτευχθεί, με τεράστια φυσικά επιτόκια, απλώς θα καθυστερήσει λίγους μήνες τη χρεοκοπία. Τα πιθανά σενάρια είναι τα εξής:
α. Η Κυβέρνηση Παπανδρέου προσφεύγει στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το οποίο αναλαμβάνει την εξόφληση του δημοσίου χρέους και τη χρηματοδότηση της τρέχουσας λειτουργίας του κράτους. Ταυτόχρονα κηρύσσεται στάση πληρωμών και γίνεται ρύθμιση αποπληρωμής του εθνικού χρέους σε δόσεις. Το ΔΝΤ επιβάλλει περαιτέρω σκληρούς όρους, μαζικές απολύσεις από το δυσανάλογα μεγάλο δημόσιο τομέα κ.λπ.
Η λήψη οδυνηρών μέτρων δε θα οδηγήσει όμως τη χώρα στην ανάκαμψη (δε χρησιμοποιώ τον όρο «ανάπτυξη» για λόγους που θα εξηγήσω παρακάτω). Διότι για να ανακάμψει η ελληνική οικονομία απαιτούνται ταυτόχρονα ριζικές διαρθρωτικές μεταβολές, οι οποίες δεν πρόκειται να προκύψουν από το σημερινό πολιτικό σύστημα, λόγω της βαθιάς του ανικανότητας και του πολιτικού κόστους, που αποτελεί την πραγματική «κόκκινη γραμμή» του.
β. Η Κυβέρνηση Παπανδρέου επιστρέφει στη δραχμή. Τυχόν επιστροφή στη δραχμή θα διευκόλυνε βέβαια την ανάγκη ρευστότητας, αλλά και θα καθιστούσε δυνατή την άσκηση «κεϋνσιανής» πολιτικής και την αύξηση των δημοσίων δαπανών παραγωγικού χαρακτήρα. Αλλά αυτή θα είναι ατελέσφορη χωρίς την επιστροφή των Ελλήνων στην έννοια της παραγωγικότητας, της αποταμίευσης και της κατανάλωσης εγχώριων και όχι εισαγόμενων προϊόντων. Κάτι που συνεπάγεται την πλήρη μετάλλαξη του μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης και της νοοτροπίας των σημερινών Ελλήνων. Π.χ., την εξάλειψη του «οράματος» του διορισμού στο Δημόσιο, την κατάργηση της γραφειοκρατικής γάγγραινας, την αναζωογόνηση της γεωργίας, της βιοτεχνίας και της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας, την παραγωγή διεθνώς ανταγωνιστικών προϊόντων (π.χ., βιολογικά προϊόντα και προϊόντα ονομασίας προέλευσης), την προσπάθεια μείωσης της διαφοράς εισαγωγών-εξαγωγών κ.λπ.
Μόνο τότε η επιστροφή στη δραχμή, συνοδευόμενη από μία σειρά μέτρων για την προώθηση των εξαγωγών των ελληνικών προϊόντων, που έτσι θα καταστούν φθηνότερα στην διεθνή αγορά, και του ελληνικού τουρισμού, που θα προσφέρει και πάλι φθηνές -λόγω της ισοτιμίας της δραχμής-υπηρεσίες στους Ευρωπαίους και Αμερικανούς, θα αποδώσει πράγματι.
Επειδή αυτά, σ’ αυτήν τη φάση τουλάχιστον, δε φαίνονται πιθανά, η επιστροφή στη δραχμή θα έλυνε μεν τα χέρια της Κυβέρνησης από πλευράς ρευστότητας, θα οδηγούσε όμως σε πληθωριστικό άλμα, το οποίο θα εξανέμιζε σε σύντομο χρονικό διάστημα την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών, με αποτέλεσμα και πάλι την κοινωνική και πολιτική αποσταθεροποίηση.
γ. Τελικά, υπό το φόβο της κατάρρευσης του ευρώ η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκει κάποιον τρόπο να στηρίξει δημοσιονομικά την Ελλάδα. Αυτή η βοήθεια θα συνιστά, λόγω της γενικότερης ευρωπαϊκής δυσπραγίας, μια βραχυπρόθεσμη ταμειακή διευκόλυνση ολίγων μηνών, που θα μεταθέσει απλώς χρονικά το τέλμα.
Θα υπάρξει επομένως ποτέ ανάκαμψη;
Χρησιμοποιώ τον όρο «ανάκαμψη» και όχι «ανάπτυξη», διότι εκτιμώ ότι η Ανάπτυξη, όπως τη γνωρίσαμε διεθνώς κατά τις τελευταίες δεκαετίες, υπήρξε (για να θυμηθούμε τον Keynes) ένα «εξαιρετικό ιστορικό επεισόδιο», που είναι απίθανο να επαναληφθεί. Η Ανθρωπότητα καλείται σήμερα να επιλέξει μεταξύ της κατάργησης του καταναλωτικού τρόπου ζωής και της οικολογικής καταστροφής του πλανήτη. Επομένως, θεωρώ ότι το περιεχόμενο της έννοιας «Ανάπτυξη» θα αναπροσανατολιστεί σύντομα σε ποιοτικές-πολιτιστικές κατευθύνσεις.
Ειδικότερα για την Ελλάδα, τα δεδομένα είναι ακόμη πιο σχετικά: μετά από μια βραχεία περίοδο πραγματικής οικονομικής ανάπτυξης κατά την περίοδο 1950-1970, δηλαδή, αύξησης του ΑΕΠ ως προϊόντος, η χώρα συνέχισε να «αναπτύσσεται» στην κατεύθυνση της αύξησης του ΑΕΠ ως δαπάνης. Αυτό που όλο το πολιτικό σύστημα, μεγάλο μέρος του Τύπου και των διανοουμένων αποκάλεσαν «Ανάπτυξη» δεν ήταν παρά μία δανειοδίαιτη, εξωπραγματική για τα εγχώρια παραγωγικά δεδομένα «φούσκα». Η οποία συνοδεύτηκε από τη μετάλλαξη του παραδοσιακού, λιτοδίαιτου και εργατικού τρόπου ζωής των Ελλήνων και από την υιοθέτηση ενός υπερκαταναλωτικού μοντέλου διαβίωσης που ταιριάζει στις ισχυρές βιομηχανικές οικονομίες. Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες οι Έλληνες έζησαν παράγοντας ο καθένας προϊόντα και υπηρεσίες αξίας, π.χ., 250 ευρώ και καταναλώνοντας προϊόντα και υπηρεσίες 1.000 ευρώ. Μέσα σε μια ατμόσφαιρα χυδαίου νεοπλουτισμού και συβαριτισμού, το χρέος συσσωρευόταν, και όλοι ανεύθυνα πίστευαν ότι αυτό θα κρατούσε αιώνια.
Αυτό που πιστεύω ότι μπορεί να γίνει στην Ελλάδα είναι μια επαναρρύθμιση της σχέσης παραγωγής-κατανάλωσης, που θα αντιστοιχίσει τις πραγματικές παραγωγικές δυνατότητες της χώρας προς τα καταναλωτικά μας ήθη. Το επίπεδο διαβίωσης θα συσταλεί στην κατεύθυνση της απόρριψης του υπερκαταναλωτισμού και της επιστροφής στη λιτή διαβίωση, που επί χιλιετίες χαρακτήριζε το έθνος μας και αποτελούσε την κρυφή του δύναμη. Το κράτος θα γίνει πιο μικρό, αποτελεσματικό, λειτουργικό, κοινωνικό και ηθικό. Θα επανέλθουν στο κέντρο της δημόσιας ζωής οι εξοβελισθείσες έννοιες της εντιμότητας, της πειθαρχίας και της ιεραρχίας, της ευνομίας και της χρηστής διοίκησης, που αποδεικνύονται με οδυνηρό τρόπο σήμερα λειτουργική ανάγκη και όχι μεταφυσική και ηθική επιλογή. Ο παραγωγικός ιστός της χώρας θα ανασυγκροτηθεί, η επιχειρηματικότητα θα αναδιοργανωθεί στη βάση μικρομεσαίων οικογενειακών-κοινοτικών-συνεταιριστικών μορφών χαμηλού κόστους και υψηλής ποιότητας. Μεγάλος αριθμός νέων θα επιστρέψει στην ύπαιθρο και τη γεωργία, την οποία θα αναζωογονήσει με τις σύγχρονες μεθόδους παραγωγής και πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων. Η οικονομική ιθύνουσα τάξη, τουλάχιστον το μέρος της που θα επιβιώσει από την ύφεση, θα αποβάλει τη νεοπλουτική της αλαζονεία, που προκαλεί το ταξικό μίσος, άρα την κοινωνική αποσταθεροποίηση, και θα υιοθετήσει στάση περισσότερο σεμνή, θα στραφεί δε σε φιλανθρωπικές δραστηριότητες, που θα δικαιώσουν ηθικά και κοινωνικά την ύπαρξή της σε συνθήκες πτώσης του βιοτικού επιπέδου. Τα πανεπιστήμια θα λειτουργήσουν ξανά εκπαιδεύοντας μικρότερους αριθμούς επιστημόνων με υψηλότερες προδιαγραφές, ενώ μεγάλος αριθμός νέων θα στραφεί στην επαγγελματική εκπαίδευση και τη βιοπάλη, καθώς η ψευδοπροοπτική του δημοσίου θα κλείσει και τα άχρηστα πτυχία, που χρησίμευαν μόνο για διορισμό, θα απαξιωθούν. Και μαζί τους τα χιλιάδες άχρηστα πανεπιστήμια και ΤΕΙ – πρυτανεία κομματικών στελεχών.
Αυτό είναι το μοναδικό ρεαλιστικό και βιώσιμο -τονίζω: βιώσιμο- μοντέλο κοινωνικοοικονομικής ανασυγκρότησης της χώρας που μπορεί να υπάρξει.
Το πρόβλημα είναι πρωτίστως πολιτικό. Το ερώτημα είναι πώς θα γίνει αυτή η διαδικασία ανακατάταξης. Αυτό που αποκλείεται είναι να τη διεκπεραιώσει το υπάρχον πολιτικό σύστημα.
Πιστεύω ότι στην ανασυγκρότηση και ανάκαμψη της Ελληνικής οικονομίας-κοινωνίας τελικά θα φτάσουμε, αφού προηγουμένως περάσουμε μέσα από μια μεγάλη πολιτική κρίση. Το βασικό διακύβευμα αυτής της κρίσης θα είναι η αντικατάσταση του υπάρχοντος πολιτικο-κοινωνικού συστήματος με ένα εντελώς διαφορετικό, που θα αποτελείται από τις ζωντανές και δημιουργικές δυνάμεις της κοινωνίας.
Μάλιστα, θεωρώ ότι παράταση της ζωής του σημερινού πολιτικού συστήματος σημαίνει παράταση της ύφεσης και καθυστέρησης της ανάκαμψης.
Τα τελευταία τρία χρόνια, και συγκεκριμένα με τις υποθέσεις των τηλεφωνικών υποκλοπών, του Βατοπεδίου, της Siemens, των δομημένων ομολόγων, το ολοκαύτωμα του 2007, τα Δεκεμβριανά του 2008, την πρωτοφανή αποχή στις Ευρωεκλογές του 2009, φάνηκε καθαρά η σήψη, η συνολική χρεοκοπία και η κατάρρευση του πολιτικού συστήματος της Μεταπολίτευσης. Επειδή δεν κατέστη εφικτό, κυρίως λόγω του εκλογικού νόμου και του ολιγοπωλιακού χαρακτήρα της τηλεόρασης, τη φθορά να εισπράξουν νέα σχήματα, το υπάρχον πολιτικό σύστημα επιβίωσε λόγω της δύναμης της αδρανείας. Στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2009 το ΠΑΣΟΚ υποσχέθηκε τη συνέχιση της δανειοδίαιτης ευημερίας, γι’ αυτό και κατήγαγε εκλογικό θρίαμβο. Επίσης, η ΝΕΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ανέδειξε νέο ηγέτη, κινούμενο στα όρια της συστημικότητας. Αλλά το μεν ΠΑΣΟΚ υποχρεούται σήμερα να εφαρμόσει μέτρα που αναιρούν την ίδια την πελατειακή-κρατικιστική-λαϊκιστική δομή και ιδεολογία του. Η δε ΝΕΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ δεν προέβη στην παραμικρή ανανέωση του στελεχιακού δυναμικού της και του πολιτικού της λόγου. Ενώ τα κόμματα της Αριστεράς περιορίζονται σε μάχες οπισθοφυλακής, χωρίς ρεαλιστική αντιπρόταση για την αντιμετώπιση της κατάστασης.
Το πιθανότερο είναι ότι η χρεοκοπία της χώρας και οι οδυνηρές συνέπειές της στο κοινωνικό επίπεδο θα επιταχύνουν την κατάρρευση του σημερινού συστήματος. Είτε οδηγηθούμε, εν μέσω γενικευμένης αποσταθεροποίησης, σε σχηματισμό Κυβέρνησης εκτάκτου ανάγκης από τραπεζίτες και τεχνοκράτες είτε σε Κυβέρνηση οικουμενικού χαρακτήρα είτε σε δικομματική Κυβέρνηση είτε σε κάποιο άλλο σχήμα εκτάκτου ανάγκης, η δυναμική των πραγμάτων θα ωθήσει το σημερινό πολιτικό δυναμικό στην έξοδο.
Το ερώτημα είναι με ποιον τρόπο θα πραγματοποιηθεί η μετάβαση. Πάγια πεποίθησή μου είναι ότι η ίδια η Ελληνική κοινωνία θα δώσει τη λύση.
[1] Στα περιοδικά ΝΕΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ (1988-2010) και ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ (2005-2009) των εκδόσεων «Παπαζήση», στον ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΤΥΠΟ ως τακτικός αρθρογράφος το διάστημα Σεπτέμβριος 2007-Νοέμβριος 2008 και στις εφημερίδες ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ και ΠΑΡΟΝ, καθώς και στο blog ΑΝΤΙΒΑΡΟ, που έχουν την καλοσύνη να φιλοξενούν τις απόψεις μου.
* Ο Μελέτης Η. Μελετόπουλος είναι Διδάκτωρ Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Γενεύης.
Σας ευχαριστώ προσωπικά για την δημοσίευση του άρθρου του κ. Μελετόπουλου, καθώς και τον ίδιο για την ΑΚΡΙΒΕΙΑ των όσων αναφέρει. Εκφράζοντας την προσωπική μου άποψη και παρατηρώντας ότι δεν υπάρχουν περιθώρια για πειραματισμούς καλόν είναι να ακούμε τις ΚΑΘΑΡΕΣ ΦΩΝΕΣ και τους πραγματικούς έμπειρους και έγκυρους επιστήμονες σε κάθε επαγγελματικό χώρο.
Δυστυχώς για μία ακόμη φορά αποδεικνύεται ότι άξιοι και έγκυροι επιστήμονες “αποσύρονται” από το σύστημα διότι απλά συνηθίζουν να βλέπουν τις εξελίξεις στην πραγματική τους διάσταση και να τοποθετούνται ΥΠΕΥΘΥΝΑ. Αυτό όμως ήταν αντίθετο σε ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥΣ ΚΥΚΛΟΥΣ ( όλων των χρωμάτων ) και είχε ως αποτέλεσμα ΜΟΝΙΜΟ και ΓΕΝΙΚΟ να απομακρύνονται . Έτσι δημιουργήσαμε σε ολόκληρο τον κόσμο μία φοβερή δεξαμενή άριστων επιστημόνων, καθηγητών, πολιτικών, επιχειρηματιών οι οποίοι δίνουν ενέργεια στις χώρες αυτές που με ευχαρίστηση τους δέχτηκαν και αξιοκρατικά τους προήγαγαν στα ανώτερα και ανώτατα κλιμάκια. Είναι ευνόητο αυτές οι χώρες να έχουν μεγαλύτερη οικονομική υγεία και φυσικά τον διαχειριστικό έλεγχο σε αυτές που “χόλεναν” , όπως γίνεται ΩΜΑ στην χώρα μας. Και επειδή η παγκοσμοιοποίηση δεν έχει και δεν δέχεται συναισθηματισμούς ΑΠΛΑ , θα πρέπει πλέον ΟΛΟΙ εμείς που κατοικοεδρεύουμε στην γεωγραφική περιοχή που λέγεται ΕΛΛΑΔΑ να κρατήσουμε το άρθρο αυτό του κ. Μελετόπουλου (γιατί αναφέρεται με πληρότητα στην πραγματική διάσταση του κοινωνικού ,οικονομικού και πολιτικού προβλήματος μας ) και να το διαβάζουμε καθ΄εκάστην αφού προηγουμένως “οι διοικούντες” την χώρα, το εμπεδώσουν πρώτοι χωρίς ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ. Για μία ακόμη φορά φαίνεται ότι δεν έχουμε την δύναμη να διαχειριστούμε μόνοι μας το “μαγαζί μας…” Ίσως κάποια στιγμή να κάνουμε μία αρχή για να υπάρξει πραγματικό ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ. Ευχαριστώ και πάλι προσωπικά τον κ. Μελετόπουλο γιατί απλά με βρίσκει απόλυτα σύμφωνο στα όσα αναφέρεται.
Αυτή είναι απλά η ΑΛΗΘΕΙΑ.
Φανταστικό άρθρο, δείχνει την κατάσταση που βιώνουμε ακριβώς αυτή τη στιγμή και φυσικά μιλάω για το τρίτο σενάριο του αρθρογράφου!
Μάλλον θα την βγάλουμε καθαρή στο τέλος αλλά πρώτα θα πέσει σκληρή βίτσα για αρκετό καιρό…
Συγχαρητήρια για το αρθρο!
Και για αυτους που λυμαινονται το δημοσιο χρημα ουτε κουβεντα? δηλαδη ολοι εσεις οι οικονομολογοι που σπουδασατε στο χαρβαρτ και στα αλλα ιδρυματα ανωτατου επιπεδου αυτο εχετε να πειτε? ο ενοχος παντα οι μισθωτοι και οι συνταξιουχοι? και οι προμηθειες ? τα εξοπλιστικα? η ασυδοσια του κεφαλαιου? οι φοροι, τα καυσιμα τα νεα τζακια , οι παπαδες? οι καταπατησεις ,οι συμφωνιες κατω απ το τραπεζι, οι συμφωνιες εκκλησιας και κεφαλαιου? οι μεγαλο εκδοτες? οι πουλημενοι δημοσιογραφοι?τα ψευτικα γκαλοπ, οι συνδικαλιστες υπουργοι? οι νομοι περι ευθηνης ???? και ποσα αλλα . ενα βρωμικο συστημα γεματο σκανδαλα ανικανους και διεθαρμενους ισοβιους πολιτικους που παιρνουν συνταξη στα 4 χρονια ενω οι πολιτες στα 37 για την ωρα , που δεν δικαζονται δεν τιμωρουνται? λοιπον αυτα σας μαθαινουν στα καθε λογης χαρβαρτ. κατα του καθε εργατη ψωριαρη ?!!!! να γινουμε δουλοι ? αυτο θελει το κεφαλαιο? να ξεχωριζουν στο δρομο οι πλουσιοι απ τους φτωχους? πεστε μας σε ποια εποχη θελετε να γυρισουμε ?ΓΙΑ ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΣΗΚΩΝΟΥΝ ΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΝΕ ΕΞΩ ΣΤΗΝ ΚΑΘΕ ΑΝΑΜΠΟΥΜΠΟΥΛΑ?? ουτε κουβεντα ε? καταργηση λοιπον της μονιμοτητας και ερμαιο του καθε κομματοσκυλου αφου πρωτα τραπεζες εκαναν παρτυ με τα δανεια και τις πιστωτικες . μην διεκδηκηται να μην χασεται και αυτο που εχεται. Κ υριε Μελετοπουλε δεν αμφισβητω την επιστημονικη σας καταρτιση και ικανοτητα, πιστευω ομως οτι ειστε και σεις μερος αυτο του κατεστημενου. με τιμη και με αγανακτηση
Σαφώς το καλύτερο άρθρο από τα πολλά σχετικά που έχουμε διαβάσει εδώ μέσα. Αντιμετωπίζει σφαιρικά το πρόβλημα λαμβάνοντας υπόψη όλες τις παραμέτρους. Συμφωνώντας με τον πρώτο σχολιαστή, πιστεύω ότι το πρόβλημα της ανάκαμψης είναι εσωτερικό και ξεκινάει από το γεγονός ότι οι ικανότεροι των Ελλήνων έχουν πλέον βαρεθεί, αναζητούν την τύχη τους σε άλλες κοινωνίες και αφήνουν αυτή τη χώρα ορφανή από το απαραίτητο έμψυχο δυναμικό που θα μπορούσε να σχεδιάσει μία αναπτυξιακή πορεία.
Τα τελευταία 20 χρόνιας της καλοπέρασης η Ελλάδα είχε τη μεγάλη ευκαιρία να περάσει στη λίστα των ανεπτυγμένων χωρών. Σήμερα φαίνεται ότι η ευκαιρία αυτή χάθηκε οριστικά, τουλάχιστον για τις εν ζωή γενιές.
Η ασφαλιστική αγορά δεν είναι παρά μία μικρογραφία της κοινωνίας. Οι περισσότεροι κοντόφθαλμοι δεν διακρίνουν συλλογικό συμφέρον, απλά φροντίζουν για την πάρτη τους. Στους τυφλούς βασιλεύουν οι μονόφθαλμοι, διαμορφώνουν τη βιτρίνα, αδιαφορούν για το περιεχόμενο.
Το σοκ που έρχεται με καθυστέρηση τουλάχιστον 15 ετών είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητο. ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ!
Dear Mr. Meletopoulos and whoever else reads this post….
I was born in Athens, moved to the States at a young age and by chance lived in Thessaloniki the past 9 years before returning for good a year ago back HOME! I lived first hand (as an outsider) all of the injustices, bad organization and government choices and/or laws which were adopted during my time there-not for the good of the country but for the elite few who (as far back as I remember) have always been first at the fountain drinking their fill and leaving nothing for the common citizen.
These situations are always blamed on the fact that Greece was under Turkish occupation for 400 years and people just became inundated with thoughts and practices which were not in their ethical background before…My personal experiences and history have taught me that Greeks are and always will be an ununited group of people whether they are at home or abroad, looking only after themselves, trying to avoid their civic responsibilities and if there is a way to cheat their fellow man out of the smallest freebie, they will definitely go for it with gusto!!
Politicians are always referring back to the ancient days of Greece’s former glories only in the instances in which “Greek” ingenuity, φιλότιμο and love of the arts suits their purpose of reference, forgetting that Greece and its past governments have no reasons to gloat over imaginary and fake advancements to this land.
Unfortunately, this country will eventually be absorbed by its’ bigger and stronger neighbors and the people will be left with their induced dreams of Greece’s ancient glories, Κωνσταντινούπολη μέ τόν “Μαρμαρομένο Βασιλειά” and Turks out of Cyprus….
Sincerely,
Anna Paganelis