Το άρθρο αυτό στηρίζεται αρχικά σε μια περιεκτική ανάλυση του βιβλίου των Jean- Edouard Colliard και Emmeline Travers (Les prix Nobel d’ économie, La Découverte, 2009) και σε μια πρόσφατη μελέτη του Εργαστηρίου Financial Engineering του Πολυτεχνείου Κρήτης.
των Καθηγητή Κωνσταντίνο Ζοπουνίδη, Ειρήνης Τσέκρελη – MSc, Καθηγητή Μιχάλη Δούμπου & Αγγελική Λιαδάκη – Εργαστήριο Financial Engineering, Πολυτεχνείο Κρήτσης
Οι δυο συγγραφείς αρχίζουν τη σημαντική παρουσίαση του βιβλίου τους με την ερώτηση: Friedman και Stiglitz, τους γνωρίζετε βεβαίως εφόσον ασχολείστε με την οικονομική επιστήμη. Αλλά γνωρίζετε τους Vickrey, Frisch και Stone;
Κεϋνσιανοί, νέοι κλασικοί, οικονομέτρες… Η χρονολογική προσέγγιση προβάλει με κριτικό τρόπο τις μεγάλες γραμμές της πρόσφατης οικονομικής σκέψης καθώς και την εμφάνιση νέων εννοιών και νέων μεθόδων, αλλά δείχνει επίσης πως η απονομή του βραβείου ή όχι, σε σχέση με τις χρονικές περιόδους, την ύπαρξη μιας σχετικής ορθοδοξίας. Το παρόν βιβλίο, με βάση το έτος έκδοσής του, φτάνει μέχρι το 2008, όπου το βραβείο αποδόθηκε στον Paul Krugman. Σε μια πρόσφατη έρευνα του Εργαστηρίου Financial Engineering του Πολυτεχνείου Κρήτης, η παρουσίαση περικλείει και τους βραβευθέντες μέχρι το έτος 2019: Abhijit Banerjee, Esther Duflo του ΜΙΤ και τον Michael Kremer του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ.
Το βραβείο της Τράπεζας της Σουηδίας προς τιμή του Alfred Nober
Όπως αναφέρει ο Paul A. Sammuelson: «Ένα νέο βραβείο Νόμπελ της Πολιτικής Οικονομίας δημιουργήθηκε το 1969, με στόχο την ένταξη της οικονομίας στην επιστημονική κοινότητα». Το βραβείο συχνά ανταμείβει μια απλή και γενική ιδέα, αλλά βασική, η οποία είναι εύκολο να εκτεθεί χωρίς να ανατρέξουμε σε μια πολύπλοκη μοντελοποίηση. Ωστόσο, η ιδέα αυτή είναι αναγκαία βάσει της οποίας οι οικονομικοί επιστήμονες προβάλουν όλες τις συνέπειές της.
Η αρχή του βραβείου δεν είναι χωρίς συνέπειες για την ιστορία του. Η απόφαση της Σουηδικής Ακαδημίας Επιστημών να προσδιορίσει το βραβείο, επέτρεπε να τοποθετήσει την οικονομία στο ίδιο επίπεδο με τις «σκληρές» επιστήμες, όπως η χημεία ή η φυσική, τα οποία θεωρούνται πιο υψηλού κύρους βραβεία από αυτά της ειρήνης ή και της λογοτεχνίας. Οι όποιες αντιρρήσεις δημιουργήθηκαν στην αρχή εξηγούν μερικώς τις πρώτες επιλογές που επικεντρώθηκαν σε μαθηματικούς οικονομολόγους (Frisch, Tinbergen, 1969).
Η επιλογή των βραβευθέντων
Η επιλογή των υπό βράβευση οικονομικών επιστημόνων ακολουθεί μια τυποποιημένη διαδικασία με διάρκεια μεγαλύτερη του έτους. Η πρώτη φάση είναι η επιλογή μιας επιτροπής στο εσωτερικό της Βασιλικής Ακαδημίας Επιστημών της Σουηδία, αποτελούμενη από πέντε προσωπικότητες που εκλέγονται για τρία έτη. Εδώ και μερικά χρόνια επιλέγονται ένα ή δύο μέλη, οι οποίοι δεν είναι οικονομικοί επιστήμονες. Κάθε Σεπτέμβριο, η επιτροπή κάνει προτάσεις σε ερευνητές όλου του κόσμου για να προτείνουν ονόματα οικονομικών επιστημόνων για το βραβείο. Μόνο αυτοί που θα προταθούν μπορούν να διεκδικήσουν το βραβείο. Τον Φεβρουάριο, η επιτροπή εξετάζει με κάθε λεπτομέρεια τις προτάσεις (περίπου 300 ονόματα ερευνητών), μετά συμβουλεύεται τους ειδικούς των διαφόρων επιστημονικών κλάδων και στο τέλος επιλέγει τους πρώτους υποψήφιους για να εξετάσει τις εργασίες τους. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού η επιτροπή μελετά τις εργασίες των υποψηφίων και προτείνει μια λίστα με ονόματα με τη βοήθεια μιας αναλυτικής έκθεσης στους οικονομικούς επιστήμονες της Ακαδημίας. Τέλος, η Ακαδημία το μήνα Οκτώβριο επιλέγει τον (τους) νομπελίστα (ες) της χρονιάς. Οι βραβευθέντες της χρονιάς αποκτούν το νόμπελ στις 10 Δεκεμβρίου, κατά τη διάρκεια μιας επίσημης εκδήλωσης στην οποία παρίσταται ο βασιλιάς της Σουηδίας.
62 βραβευθέντες και το λιγότερο τόσες θεωρίες
Οι νομπελίστες παρουσιάζονται στον πίνακα 1, 62 τον αριθμό, από το 1969 έως το 2008 και το γνωστικό αντικείμενο για το οποίο βραβεύθηκαν.
Πίνακας 1: Νομπελίστες
| Επίθετο | Όνομα | Έτος | Γνωστικό αντικείμενο |
| Frisch | Ragnar | 1969 | Οικονομετρία |
| Tinbergen | Jan | 1969 | Οικονομετρία |
| Samuelson | Paul | 1970 | Οικονομική Θεωρία |
| Kuznets | Simon | 1971 | Εθνικοί Λογαριασμοί |
| Hicks | John | 1972 | Μικροοικονομία |
| Arrow | Kenneth | 1972 | Μικροοικονομία |
| Leontief | Wassily | 1973 | Εθνικοί Λογαριασμοί |
| Myrdal | Gunnar | 1974 | Μακροοικονομία |
| Von Hayek | Friedrich | 1974 | Μακροοικονομία |
| Kantorovitch | Leonid | 1975 | Επιχειρησιακή Έρευνα |
| Koopmans | Tjalling | 1975 | Επιχειρησιακή Έρευνα |
| Friedman | Milton | 1976 | Μακροοικονομία |
| Ohlin | Bertil | 1977 | Διεθνή Οικονομία |
| Meade | James | 1977 | Διεθνή Οικονομία |
| Simon | Herbert | 1978 | Θεωρία Οργανώσεων |
| Schultz | Theodore | 1979 | Μικροοικονομία της Ανάπτυξης |
| Lewis | Arthur | 1979 | Μακροοικονομία της Ανάπτυξης |
| Klein | Lawrence | 1980 | Οικονομετρία |
| Tobin | James | 1981 | Χρηματοοικονομική |
| Stigler | George | 1982 | Βιομηχανική Οικονομία |
| Debreu | Gerard | 1983 | Μικροοικονομία |
| Stone | Richard | 1984 | Εθνικοί Λογαριασμοί |
| Modigliani | Franco | 1985 | Χρηματοοικονομική |
| Buchanan | James | 1986 | Πολιτική Οικονομία |
| Solow | Robert | 1987 | Μακροοικονομία |
| Allais | Maurice | 1988 | Οικονομική Θεωρία |
| Haavelmo | Trygve | 1989 | Οικονομετρία |
| Markowitz | Harry | 1990 | Χρηματοοικονομική |
| Miller | Merton | 1990 | Χρηματοοικονομική |
| Sharpe | William | 1990 | Χρηματοοικονομική |
| Coase | Ronald | 1991 | Θεσμική Οικονομία |
| Becker | Gary | 1992 | Μικροοικονομία |
| North | Douglass | 1993 | Οικονομική Ιστορία |
| Fogel | Robert | 1993 | Οικονομική Ιστορία |
| Harsanyi | John | 1994 | Θεωρία Παιγνίων |
| Nash | John | 1994 | Θεωρία Παιγνίων |
| Selten | Reinhard | 1994 | Θεωρία Παιγνίων |
| Lucas | Robert | 1995 | Μακροοικονομία |
| Mirrlees | James | 1996 | Μικροοικονομία |
| Vickrey | William | 1996 | Θεωρία Παιγνίων |
| Merton | Robert | 1997 | Χρηματοοικονομική |
| Scholes | Myron | 1997 | Χρηματοοικονομική |
| Sen | Amartya | 1998 | Οικονομία της Ανάπτυξης |
| Mundell | Robert | 1999 | Διεθνή Μακροοικονομικά |
| McFadden | Daniel | 2000 | Οικονομετρία |
| Heckman | James | 2000 | Οικονομετρία |
| Akerlof | George | 2001 | Μικροοικονομία |
| Spence | Michael | 2001 | Μικροοικονομία |
| Stiglitz | Joseph | 2001 | Μικροοικονομία |
| Kahneman | Daniel | 2002 | Συμπεριφορική Οικονομία |
| Smith | Vernon | 2002 | Εμπειρική Οικονομία |
| Engle | Robert | 2003 | Οικονομετρία |
| Granger | Clive | 2003 | Οικονομετρία |
| Kydland | Finn | 2004 | Μακροοικονομία |
| Prescott | Edward | 2004 | Μακροοικονομία |
| Aumann | Robert | 2005 | Θεωρία Παιγνίων |
| Schelling | Thomas | 2005 | Θεωρία Παιγνίων |
| Phelps | Edmund | 2006 | Μακροοικονομία |
| Hurwicz | Leonid | 2007 | Θεωρία Παιγνίων |
| Maskin | Eric | 2007 | Θεωρία Παιγνίων |
| Myerson | Roger | 2007 | Θεωρία Παιγνίων |
| Krugman | Paul | 2008 | Διεθνή Οικονομία |
Με βάση τον πίνακα 1, οι συγγραφείς διακρίνουν τους νομπελίστες σε τέσσερις βασικές κατηγορίες:
- 1969 – 1975: η χρυσή ηλικία των οικονομικών επιστημόνων χαρακτηριζομένων ως «οδοντιάτρων».
- 1976 – 1985: η οικονομία σε αναζήτηση μιας νέας νομιμότητας.
- 1986 – 1996: η θριαμβεύουσα οικονομία.
- 1997 – 2008: εμβαθύνσεις και νέα παραδείγματα.
Η νέα μελέτη
Πίνακας 2: Νομπελίστες από το 2009 έως σήμερα
| Επίθετο | Όνομα | Έτος | Γνωστικό αντικείμενο |
| Ostrom | Elinor | 2009 | Οικονομική Διακυβέρνηση |
| Williamson | Oliver | 2009 | Οικονομική Διακυβέρνηση |
| Diamond | Peter | 2010 | Ανάλυση των αγορών με τριβές |
| Mortensen | Dale | 2010 | Ανάλυση των αγορών με τριβές |
| Pissarides | Christopher | 2010 | Ανάλυση των αγορών με τριβές |
| Sargent | Thomas | 2011 | Μακροοικονομία |
| Sims | Christopher | 2011 | Μακροοικονομία |
| Roth | Alvin | 2012 | για τη “θεωρία των σταθερών κατανομών και την εφαρμογή του σχεδιασμού της αγοράς” |
| Shapley | Lloyd | 2012 | για τη “θεωρία των σταθερών κατανομών και την εφαρμογή του σχεδιασμού της αγοράς” |
| Fama | Eugene | 2013 | για τις έρευνές τους σχετικά με τις διακυμάνσεις τιμών σε επενδυτικά προϊόντα |
| Hansen | Lars Peter | 2013 | για τις έρευνές τους σχετικά με τις διακυμάνσεις τιμών σε επενδυτικά προϊόντα |
| Shiller | Robert | 2013 | για τις έρευνές τους σχετικά με τις διακυμάνσεις τιμών σε επενδυτικά προϊόντα |
| Tirole | Jean | 2014 | για την ανάλυσή του σχετικά με την ισχύ και την εποπτεία των αγορών |
| Deaton | Angus | 2015 | για την ανάλυσή του σχετικά με την κατανάλωση, τη φτώχεια και την ευημερία |
| Hart | Oliver | 2016 | για τη συνεισφορά τους στην ανάπτυξη της Θεωρίας Συμβολαίων |
| Holmstrom | Bengt | 2016 | για τη συνεισφορά τους στην ανάπτυξη της Θεωρίας Συμβολαίων |
| Nordhaus | William | 2018 | για την ένταξη της κλιματικής αλλαγής στη μακροχρόνια μακροοικονομική ανάλυση για την ενσωμάτωση των τεχνολογικών επιτευγμάτων στη μακροοικονομική ανάλυση |
| Romer | Paul | 2018 | για την ένταξη της κλιματικής αλλαγής στη μακροχρόνια μακροοικονομική ανάλυση για την ενσωμάτωση των τεχνολογικών επιτευγμάτων στη μακροοικονομική ανάλυση |
| Banerjee | Abhijit | 2019 | για την πειραματική τους προσέγγιση στην καταπολέμηση της παγκόσμιας φτώχειας |
| Duflo | Esther | 2019 | για την πειραματική τους προσέγγιση στην καταπολέμηση της παγκόσμιας φτώχειας |
| Kremer | Michael | 2019 | για την πειραματική τους προσέγγιση στην καταπολέμηση της παγκόσμιας φτώχειας |
Χώρα Καταγωγής
Ο πίνακας 3, αποσκοπεί στη διάκριση της καταγωγής των βραβευθέντων με ποσοστιαία αποτύπωση αυτών.
| Πίνακας 3 | |
| Χώρα Καταγωγής | Ποσοστό |
| Νορβηγία | 3,57% |
| Ολλανδία | 2,38% |
| ΗΠΑ | 57,14% |
| Αγγλία | 10,71% |
| Σοβιετική Ένωση | 2,38% |
| Σουηδία | 2,38% |
| Αυστρία | 1,19% |
| Γαλλία | 4,76% |
| Ιταλία | 1,19% |
| Ουγγαρία | 1,19% |
| Γερμανία | 1,19% |
| Καναδάς | 3,57% |
| Ινδία | 2,38% |
| Ισραήλ | 2,38% |
| Πολωνία | 1,19% |
| Κύπρος | 1,19% |
| Φινλανδία | 1,19% |
Ομαδοποίηση αντικειμένου της Επιστημονικής Έρευνας
Ο πίνακας 4, ομαδοποιεί το αντικείμενο των επιστημονικών ερευνών που διετέλεσαν οι βραβευθέντες από το 1969 έως σήμερα.
| Πίνακας 4 | |
| Πεδίο Έρευνας | Συχνότητα |
| Μικροοικονομία | 16 |
| Μακροοικονομία | 15 |
| Οικονομετρία | 3 |
| Χρηματοοικονομικά | 3 |
| Οικονομική Ανάπτυξη | 2 |
| Δημόσια Οικονομικά | 2 |
| Μέθοδοι Οικονομικής Διερεύνησης | 2 |
| Οικονομική Ιστορία | 2 |
| Οικονομικά της «φτώχειας» | 2 |
| Οικονομική Ανάπτυξη | 1 |
| Μακροοικονομική και Διεθνή Οικονομία | 1 |
| Μακροοικονομική και Μικροοικονομική | 1 |
| Διεθνή Οικονομία | 1 |
Συμπερασματικά έγινε μια πρώτη καταγραφή των κατόχων του Νόμπελ Οικονομίας, ανά γνωστικό αντικείμενο και χώρα καταγωγής. Άλλες κατηγοριοποιήσεις θα μπορούσαν να γίνουν με βάση δείκτες επίδοσης, όπως impact factor, google scholar… Όπως αναφέρουν και οι συγγραφείς J. E. Colliard και E. Travers θα μπορούσαν να γίνουν προβλέψεις για το ποιος ή ποιοι θα είναι οι βραβευθέντες τα επόμενα χρόνια (βλ. The Economist). Αυτό βέβαια είναι πολύ δύσκολο, γιατί εξαρτάται και από τα γνωστικά αντικείμενα και από την εν γένει πολιτική, κοινωνική και οικονομική κατάσταση που επικρατεί σε παγκόσμιο επίπεδο. Για παράδειγμα, αυτή τη χρονική περίοδο δεσπόζει η κλιματική αλλαγή και οι νέες μορφές ενέργειας.
