Tης Mάνιας Mουσούρη
Ποιος είναι ο ρόλος του ανθρώπινου παράγοντα στις επιχειρήσεις; Είναι εφικτή η εξισορρόπηση επαγγελματικής και προσωπικής ζωής; Ποιες αιτίες ευθύνονται για τα αρνητικά συναισθήματα που διακατέχουν συχνά τα στελέχη; Σε αυτά τα ερωτήματα προσπάθησε να δώσει απάντηση ο καθηγητής Οργανωσιακής Συμπεριφοράς του INSEAD και καθηγητής μάνατζμεντ στο Instituto de Empresa της Μαδρίτης Fernando Bartolome.
Είναι γεγονός ότι υπάρχουν διευθυντικά στελέχη που συχνά αντιμετωπίζουν διάφορα προβλήματα στο χώρο εργασίας τους, τα οποία στην πλειονότητά τους τους προξενούν αρνητικά συναισθήματα και επιδρούν στην ομαλή εξέλιξη της προσωπικής τους ζωής. Επομένως, αποτελεί επιτακτική ανάγκη να διερευνηθούν οι αιτίες των προβλημάτων αυτών, έτσι ώστε να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά.
Ωστόσο, εκτός από τα στελέχη που αναφέρθηκαν ανωτέρω, υπάρχει ένα σημαντικό ποσοστό διευθυντικών στελεχών που αφιερώνονται ολοκληρωτικά στη δουλειά τους, με αποτέλεσμα να βάζουν την προσωπική τους ζωή σε δεύτερη μοίρα, λειτουργώντας ουσιαστικά εις βάρος της. Τα στελέχη αυτά, όπως ανέφερε και ο Fernando Bartolome κατά τη διάρκεια της ομιλίας του, «δεν χρειάζεται να τα πείσει η εταιρεία να θυσιαστούν γι αυτήν. Το κάνουν από μόνα τους».
Όσον αφορά την αντιμετώπιση των στελεχών, οι εταιρείες εφαρμόζουν ακριβώς ό,τι είναι θεσμοθετημένο από το κράτος. Όμως, έχει διαπιστωθεί ότι τα μέτρα αυτά μάλλον ευνοούν μόνο τους κατώτερους επαγγελματικά, δηλαδή το εργατικό προσωπικό και όχι τα στελέχη. Το γεγονός αυτό έχει ως αποτέλεσμα να υπερφορτώνονται τα στελέχη με επιπλέον ευθύνες και να απαιτείται από αυτά μεγαλύτερη αφοσίωση στην εργασία και κατά συνέπεια περιορισμός της προσωπικής ζωής.
Tο φαινόμενο αυτό είναι μάλλον κατανοητό και αναμενόμενο στο σύγχρονο επιχειρηματικό γίγνεσθαι, καθώς ο βασικός στόχος των εταιρειών είναι η καλλιέργεια της ανταγωνιστικότητας και η οικονομική αποτελεσματικότητα μέσω της παροχής των υπηρεσιών και των προϊόντων τους στους πελάτες. Eπομένως, θεωρείται ώς ένα μεγάλο βαθμό αυτονόητο τα στελέχη να αγωνίζονται με κάθε δυνατό τρόπο για την επιβίωση της εταιρείας τους.
H έρευνα του F. Bartolome τιτλοφορείται «Ο ρόλος του Ανθρώπινου Παράγοντα στην Επιχείρηση Ισορροπία Επαγγελματικής και Προσωπικής Ζωής». Έχοντας μάλιστα διατελέσει σύμβουλος μάνατζμεντ σε μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες, ο F. Bartolome έχει εντρυφήσει στο εν λόγω ζήτημα κι έχει διατυπώσει σημαντικές παρατηρήσεις σχετικές με τη σημασία του ανθρώπινου παράγοντα στη λειτουργία μιας επιχείρησης.
Αναζητώντας την Ισορροπία
Aκόμη και τα πλέον πολυάσχολα υψηλόβαθμα στελέχη επιχειρήσεων διαθέτουν προσωπική ζωή, παρά το γεγονός ότι αυτή είναι είτε περιορισμένη στο ελάχιστο δυνατόν είτε σαφώς διαχωρισμένη από την επαγγελματική τους δραστηριότητα. Έχει διαπιστωθεί άλλωστε ότι το κλισέ που ακούγεται συχνά, ότι η επιτυχία έχει πάντα το κόστος της, δεν ισχύει για όλα τα στελέχη και οι απόψεις του καθηγητή συγκλίνουν προς αυτή την κατεύθυνση. Είναι σημαντικό να δίνεται η δέουσα προσοχή και στην ανθρώπινη πλευρά και στην ιδιωτική διάσταση της ζωής ενός στελέχους.
Eπίσης, όπως αναφέρει ο Fernando Bartolome, το μεγαλύτερο πρόβλημα που αφορά τα στελέχη είναι ότι διαθέτουν «φαντασία» αλλά δεν διαθέτουν «πάθος». Αυτό σημαίνει ότι ναι μεν αγαπούν αυτό που κάνουν («φαντασία»), αλλά δεν το παραμερίζουν για να ασχοληθούν με κάτι άλλο ούτε κάνουν υποχωρήσεις («πάθος»). Yπάρχουν όμως και αρκετά στελέχη τα οποία έχουν πάθος μόνο για την εργασία τους. Δύο είναι οι βασικές κατηγορίες των στελεχών:
- Eκείνα που δεν εμπλέκουν την επαγγελματική ζωή τους στην προσωπική και, κατά συνέπεια, δεν μεταφέρουν στον ιδιωτικό τους χώρο τα προβλήματα που προκύπτουν στην εργασία τους και έτσι δεν καταβάλλονται από αρνητικά συναισθήματα και κόπωση και στην προσωπική τους ζωή.
- Από την άλλη πλευρά υπάρχουν και στελέχη που επηρεάζονται από το αρνητικό κλίμα του χώρου εργασίας τους και το μεταφέρουν και στον προσωπικό τους χώρο, με όλα τα προβλήματα που συνεπάγεται αυτή η ενέργεια. Το αποτέλεσμα είναι να υποβαθμίζουν σημαντικά την ποιότητα ζωής τη δική τους και της οικογένειάς τους.
Προκειμένου τα στελέχη να καταφέρουν να εξισορροπήσουν την επαγγελματική με την προσωπική τους ζωή, συνδυάζοντας την ομαλότητα στην προσωπική ζωή με την επιτυχία στην εργασία, χρειάζεται να αναγνωρίσουν τις αιτίες που τους προκαλούν τα αρνητικά συναισθήματα. Σύμφωνα με τον F. Bartolome, οι βασικότερες αιτίες είναι τρεις:
- α) η προσαρμογή σε μια νέα θέση εργασίας
- β) η ασυμβατότητα του ατόμου με τη συγκεκριμένη εργασία του
- γ) οι απογοητεύσεις από την πρόοδο της σταδιοδρομίας του
Κατ αρχήν, ένα στέλεχος χρειάζεται ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα για να προσαρμοστεί σε ένα νέο περιβάλλον εργασίας. Mετά το πέρας του διαστήματος αυτού θα συνειδητοποιήσει τη σημασία της αλλαγής εργασίας και, μοιραζόμενος τις σκέψεις και τα συναισθήματά του με την οικογένειά του, θα αντλήσει την απαιτούμενη βοήθεια και συμπαράσταση. O F. Bartolome μάλιστα έχει πραγματοποιήσει μια σχετική έρευνα πάνω στο συγκεκριμένο ζήτημα, υποβάλλοντας ερωτήματα όχι μόνο σε μάνατζερ και στελέχη, αλλά και στις/στους συζύγους τους, των οποίων η άποψη είναι καθοριστική, καθώς γνωρίζουν καλά αν ο/η σύζυγός τους είναι ευχαριστημένος/-η από τη νέα του/της εργασία και αν έχει προσαρμοστεί στις καινούργιες συνθήκες.
Προκειμένου το στέλεχος να συνειδητοποιήσει την καταλληλότητά του για τη συγκεκριμένη θέση που ανέλαβε, πρέπει να αισθάνεται ικανό για τη δουλειά και να αντλεί ευχαρίστηση από αυτήν. Tαυτόχρονα, οι ηθικές του αξίες θα πρέπει να συμπίπτουν με αυτές που χαρακτηρίζουν το εργασιακό κλίμα στη νέα επιχείρηση.
Όπως έχει διαπιστωθεί, ένα μεγάλο ποσοστό της ενέργειας των στελεχών (72%) καταναλώνεται για την εργασία τους. Όσον αφορά τις απογοητεύσεις ενός στελέχους από τη σταδιοδρομία του στην εργασία, ο F. Bartolome τονίζει ότι αυτές είναι καλύτερο να προλαμβάνονται προτού εμφανιστούν. Το μόνο θετικό στοιχείο των απογοητεύσεων είναι ότι διδάσκουν, γιατί έπειτα από μια απογοήτευση το άτομο συνήθως γίνεται δυνατότερο και αντιμετωπίζει με καλύτερο τρόπο τις δύσκολες καταστάσεις. Ακόμα και σε περίπτωση απώλειας της θέσης εργασίας, ένα συγκροτημένο, ικανό και έμπειρο στέλεχος «βάζει πλώρη για καλύτερο λιμάνι» και νέες ευκαιρίες. Tο πιθανότερο είναι ότι με αυτό τον τρόπο θα ανακαλύψει ότι οι πόρτες που του ανοίγονται προσφέρουν κάτι καλύτερο και πιθανόν να διαπιστώσει ότι η προηγούμενη εργασία το είχε οδηγήσει σε τέλμα.
