.gif?rand=490)
Η Παγκόσμια Ημέρα του Βιβλίου (23 Απριλίου) αποτελεί αφορμή αναφοράς σε ένα μνημειώδες συγγραφικό και εκδοτικό επίτευγμα: “Το Μουσείο και η Βιβλιοθήκη των Πτολεμαίων στην Αλεξάνδρεια” εκδόθηκε το 2020 και αναφέρεται στο Όραμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου για ένα Καθολικό Πνευματικό Κέντρο.
Γράφει ο Γιάννης Ρούντος*
Αυτό το κείμενο αναφοράς αφιερώνεται στη μνήμη του Κωνσταντίνου Σπ. Στάικου, αρχιτέκτονα και ιστορικού του βιβλίου, που έφυγε τόσο ξαφνικά από τη ζωή πριν λίγες ημέρες, στις 3 Απριλίου. Το βιβλιολογικό υλικό της συγγραφής του έργου, του οποίου προσφάτως ολοκληρώθηκε και η έκδοση στην αραβική γλώσσα, προέρχεται από τις συλλογές της Βιβλιοθήκης του Ιδρύματος Ωνάση.
Όπως επισημαίνεται στην εισαγωγή, “η ιδέα για την ίδρυση πολιτικού και πνευματικού κέντρου της αυτοκρατορίας στην Αλεξάνδρεια ήταν, βέβαια, του Μακεδόνα στρατηλάτη και σκοπός του ήταν να εξελιχθεί σε καθολική εστία, πέρα από γεωγραφικά, φυλετικά και γλωσσικά όρια, δηλαδή σε παγκόσμιο ομφαλό”.
Αυτή η πρωτοβουλία του Μεγάλου Αλεξάνδρου με την ελληνική ως κοινή γλώσσα στην αυτοκρατορία του δεν ερμηνεύεται ως πρόθεση επιβολής της ελληνικότητας, καθώς κοινή γλώσσα δεν υπήρχε στα βασίλεια της ανατολής. Η ελληνική, ωστόσο, ήταν και παραμένει ένα γλωσσικό πρότυπο, δεδομένου ότι “άλλη γλώσσα δεν υπάρχει που να διαθέτει ανάλογο λεξικογραφικό πλούτο, ώστε να εκφράζει και τις πιο ενδόμυχες σκέψεις και αισθήματα και να περιγράφει ακριβώς με κάθε λεπτομέρεια πρόσωπα και πράγματα στην υλική τους υπόσταση” (κατά τον Αθηναίο λόγιο Δημήτριο Χαλκοκονδύλη – 1461, στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας, με την ευκαιρία της ανάληψης της επίσημης έδρας).
Η ιδέα, λοιπόν, της συγκέντρωσης της αρχαιότερης ελληνικής γραμματείας, από τον Αριστοτέλη στον Αλέξανδρο και από τον στρατηλάτη στον Πτολεμαίο Σωτήρα που την υλοποίησε, εμπλούτισε τη Βιβλιοθήκη και με μεταγλωττίσεις από κατάλληλους μεταφραστές συγγραμμάτων λαών της Ανατολής, όπως π.χ. τα “Χαλδαϊκά” του Μανέθωνα.
Το Μουσείο και η Βιβλιοθήκη οργανώθηκαν αρχιτεκτονικά με πρότυπο την Ακαδημία και το Λύκειο, με υιοθέτηση και του τυπικού λειτουργίας τους. Όπως τονίζεται στην εισαγωγή του έργου, το Μουσείο και η Βιβλιοθήκη δεν ήταν εσωστρεφές κέντρο ούτε κλειστή κοινωνία και η κοινοβιακή διαβίωση δεν απομάκρυνε τα μέλη από τον υπόλοιπο ελληνόφωνο κόσμο.
Το “πτολεμαϊκό κεκτημένο” πέρασε, φυσικά, με την οργάνωση της αναπαραγωγής και διακίνησης του βιβλίου σε όλη τη ρωμαϊκή επικράτεια, ήδη από τον 1ο αιώνα π.Χ., ενώ η συμβολή του Μουσείου και της Βιβλιοθήκης των Πτολεμαίων στην Αλεξάνδρεια θα αναδειχθεί δυναμικά με τη διάδοση της τυπογραφικής τέχνης, κατά την περίοδο της Ιταλικής Αναγέννησης.
Το σπουδαίο σύγγραμμα του αείμνηστου Κωνσταντίνου Σπ. Στάικου περιλαμβάνει δεκατέσσερα κεφάλαια με τις εξής θεματικές: 1ο – Οι σχέσεις των Αιγυπτίων με τους Μινωίτες και τους Μυκηναίους, 2ο – Έλληνες ιστορικοί και οι λαοί της Ανατολής, 3ο – Ο Μέγας Αλέξανδρος στην Ανατολή, 4ο – Για τα αρχεία της Περσίας και την Αβέστα, 5ο – Περί του Μουσείου της Αλεξάνδρειας, 6ο – Η προσφορά του Καλλίμαχου στα ελληνικά γράμματα, 7ο – Εκδοτικά και γλωσσικά ζητήματα, 8ο – Τα πνευματικά επιτεύγματα των μελών του Μουσείου, 9ο – Το μυθιστόρημα του Αλέξανδρου, 10ο – Η επιστολή του Αριστέα και σχέσεις των Ελλήνων με τους Ιουδαίους, 11ο – Η “πυρπόληση” της Βιβλιοθήκης επί Κλεοπάτρας και Καίσαρα, 12ο – Η Αίγυπτος ως ρωμαϊκή και βυζαντινή επαρχία, 13ο – Οι Άραβες στην Αλεξάνδρεια και ο χαλίφης Ομάρ, και 14ο – Χωροταξία και Αρχιτεκτονική.
(*) Γιάννης Ρούντος: Κλείνοντας μακρά επαγγελματική διαδρομή ως διευθυντής εταιρικών υποθέσεων, επικοινωνίας – δημόσιας εικόνας και εταιρικής υπευθυνότητας – βιωσιμότητας στην Interamerican, ενασχολείται πλέον ειδικότερα με ζητήματα του Πολιτισμού – των Γραμμάτων και Τεχνών.
*πηγή: culturepoint.gr
