.gif?rand=304)
To 2026 θα τεθεί σε ισχύ η νέα οδηγία της ΕΕ που αφορά στα περιβαλλοντικά εγκλήματα και τις επιχειρήσεις και προβλέπει πρόστιμα σε εταιρείες ύψους έως και 5% του συνολικού κύκλου εργασιών τους ή 40 εκατ. ευρώ καθώς και ποινές φυλάκισης έως 10 ετών. Η συγκεκριμένη οδηγία θα οδηγήσει τα κράτη μέλη και την Ελλάδα στο να ποινικοποιήσουν παράνομες συμπεριφορές, να προβλέψουν ακριβέστερους ορισμούς στα εν λόγω ποινικά αδικήματα και να εναρμονίσουν τα νέα επίπεδα κυρώσεων που ορίζονται.
της Βίκυς Γερασίμου (Ασφαλιστικό Marketing, Τεύχος Μαρτίου 2024)
Εξαιρετικά σημαντική θεωρείται και η έννοια του “καθήκοντος επιμέλειας” σε επίπεδο απόδοσης ευθυνών. Όπως εξηγεί ο εισηγητής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Antonius Manders (ΕΛΚ, Ολλανδία) “σημαντικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση είναι το γεγονός ότι όποιος κατέχει διευθυντική θέση σε εταιρεία που ρυπαίνει το περιβάλλον θα μπορεί πλέον να θεωρείται υπεύθυνος, όπως άλλωστε και η ίδια η εταιρεία. Χάρη στην καθιέρωση του καθήκοντος επιμέλειας, κανείς δεν θα μπορεί να κρύβεται πια πίσω από άδειες και νομικά παραθυράκια».
Στο κείμενο του κοινοβουλίου μάλιστα αναφέρεται “η ηθική αυτουργία και η συνέργεια σε ποινικό αδίκημα θα πρέπει επίσης να τιμωρούνται. Η απόπειρα τέλεσης ποινικού αδικήματος που προκαλεί ή ενδέχεται να προκαλέσει θάνατο ή σοβαρές σωματικές βλάβες σε πρόσωπα ή προκαλεί ή ενδέχεται να προκαλέσει ουσιαστικές βλάβες στο περιβάλλον ή που θεωρείται άλλως ιδιαίτερα επιβλαβές θα πρέπει επίσης να συνιστά ποινικό αδίκημα όταν είναι εσκεμμένη.”
Η νέα οδηγία είχε συμφωνηθεί με το Συμβούλιο στις 16 Νοεμβρίου του 2023 και εγκρίθηκε στις 27 Φεβρουαρίου με 499 ψήφους υπέρ, 100 κατά και 23 αποχές. Με βάση τη νέα νομοθεσία προστίθενται στον κατάλογο των περιβαλλοντικών εγκλημάτων το λαθρεμπόριο ξυλείας, η υπεράντληση υδάτινων πόρων, οι σοβαρές παραβιάσεις της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τα χημικά προϊόντα, καθώς και η ρύπανση που προκαλούν τα πλοία. Το Κοινοβούλιο εξασφάλισε ότι η νέα οδηγία θα περιλαμβάνει την έννοια του «ειδικού αδικήματος». Ως ειδικά αδικήματα χαρακτηρίζονται πράξεις που οδηγούν στην καταστροφή οικοσυστημάτων και, ως εκ τούτου, ισοδυναμούν με οικοκτονία, όπως για παράδειγμα η πρόκληση μεγάλων δασικών πυρκαγιών και η εκτεταμένη ρύπανση του αέρα, του νερού και του εδάφους.
Πρόστιμα 24 – 40 εκατ. ευρώ
Σύμφωνα με τη νέα οδηγία, φυσικά πρόσωπα και εκπρόσωποι εταιρειών μπορούν να τιμωρούνται ακόμη και με ποινές φυλάκισης, ανάλογα με το πόσο μακροχρόνιες, σοβαρές ή μη αναστρέψιμες είναι οι συνέπειες των περιβαλλοντικών εγκλημάτων που έχουν διαπράξει. Ειδικά αδικήματα μπορούν να τιμωρούνται με ποινές φυλάκισης οκτώ ετών, αδικήματα που προκαλούν τον θάνατο προσώπου με ποινή φυλάκισης δέκα ετών, ενώ άλλα αδικήματα με ποινή φυλάκισης έως και πέντε ετών.
Οι παραβάτες θα υποχρεούνται να αποκαθιστούν την περιβαλλοντική καταστροφή που έχουν προκαλέσει και να καταβάλλουν αποζημιώσεις, ενώ προβλέπεται και η δυνατότητα να τους επιβάλλονται χρηματικά πρόστιμα. Ανάλογα με το είδος του αδικήματος, τα πρόστιμα σε εταιρείες μπορούν να ανέρχονται σε 3% ή 5% του παγκόσμιου ετήσιου κύκλου εργασιών τους ή, εναλλακτικά, σε 24 ή 40 εκατομμύρια ευρώ. Τα κράτη μέλη θα μπορούν να αποφασίζουν να ασκούν ποινικές διώξεις ακόμη και για αδικήματα που δεν έχουν διαπραχθεί στο έδαφός τους.
Σημεία που προβλέπονται στη νέα οδηγία:
- Η παράλειψη εκ του νόμου προβλεπόμενης υποχρέωσης προς ενέργεια μπορεί να έχει τις ίδιες επιπτώσεις με την ενεργητική συμπεριφορά στο περιβάλλον και στην ανθρώπινη υγεία. Επομένως, ο ορισμός των ποινικών αδικημάτων στην παρούσα οδηγία θα πρέπει να καλύπτει τόσο τις πράξεις όσο και τις παραλείψεις, κατά περίπτωση.
- Μια συμπεριφορά θα πρέπει να είναι παράνομη ακόμα και όταν τελείται με έγκριση αρμόδιας αρχής κράτους μέλους, εάν η έγκριση αυτή ελήφθη δόλια, ή με διαφθορά, εκβίαση ή εξαναγκασμό
- Όσον αφορά τα αδικήματα και τις κυρώσεις που ορίζονται στην παρούσα οδηγία, ο όρος «νομικά πρόσωπα» θα πρέπει να θεωρείται ότι δεν συμπεριλαμβάνουν κράτη ή δημόσιους φορείς που ασκούν κρατική εξουσία ή δημόσιους διεθνείς οργανισμούς. Δεδομένου ότι η παρούσα οδηγία θεσπίζει ελάχιστους κανόνες, τα κράτη μέλη μπορούν να θεσπίζουν αυστηρότερους κανόνες, συμπεριλαμβανομένων των κανόνων για την ποινική ευθύνη των δημοσίων φορέων.
- Τα κράτη μέλη θα πρέπει να αξιολογήσουν την ανάγκη να δοθεί η δυνατότητα σε πρόσωπα να αναφέρουν περιβαλλοντικά ποινικά αδικήματα ανώνυμα, όταν η δυνατότητα αυτή δεν υπάρχει ήδη
- τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι η παράνομη διαχείριση αποβλήτων συνιστά ποινικό αδίκημα, όταν η εν λόγω συμπεριφορά αφορά επικίνδυνα απόβλητα σε μη αμελητέα ποσότητα ή αφορά άλλα απόβλητα και τα εν λόγω άλλα απόβλητα προκαλούν ή ενδέχεται να προκαλέσουν ουσιαστική βλάβη στο περιβάλλον ή την ανθρώπινη υγεία.
- Ο καθορισμός του ανώτατου επιπέδου προστίμων δεν θίγει τη διακριτική ευχέρεια των δικαστών ή των δικαστηρίων στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών να επιβάλλουν τα κατάλληλα πρόστιμα στις επιμέρους υποθέσεις
- Όταν οι παραβάτες έχουν αποκομίσει οικονομικά οφέλη, αυτά θα πρέπει να δημεύονται.
Υποχρέωση των κρατών μελών να παρέχουν κατάρτιση και να συλλέγουν δεδομένα
Χάρη στις πιέσεις που άσκησε το Κοινοβούλιο, τα πρόσωπα που καταγγέλλουν περιβαλλοντικά αδικήματα θα λαμβάνουν στήριξη και βοήθεια σε τυχόν ποινικές διαδικασίες που θα αντιμετωπίζουν. Το Κοινοβούλιο εξασφάλισε επίσης ότι τα κράτη μέλη θα παρέχουν εξειδικευμένη κατάρτιση σε αστυνομικές, δικαστικές και εισαγγελικές αρχές, ότι θα εκπονήσουν εθνικές στρατηγικές και ότι θα διοργανώσουν εκστρατείες ενημέρωσης με σκοπό την καταπολέμηση των περιβαλλοντικών εγκλημάτων. Επιπλέον, οι χώρες της ΕΕ θα υποχρεούνται στο εξής να συλλέγουν δεδομένα σχετικά με τα περιβαλλοντικά αδικήματα. Με βάση τα δεδομένα αυτά, τα περιβαλλοντικά αδικήματα θα μπορούν στο εξής να αντιμετωπίζονται πιο αποτελεσματικά, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα μπορεί να επικαιροποιεί τακτικά τον σχετικό κατάλογο.
