Το ελληνικό κράτος είναι αναποτελεσματικό και μη αποδοτικό τόσο με όρους πολιτικής όσο και με όρους οικονομίας και απαιτούνται συγκεκριμένες παρεμβάσεις για την ενίσχυση των θεσμών και την αναδιάρθρωση του κράτους στη χώρα μας ώστε να επανεκκινήσει η οικονομική διαδικασία της ανάπτυξης και της παραγωγής πλούτου.
Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα μελέτης που διενέργησε η PWC με αντικείμενο την ενίσχυση των θεσμών ως βάση για την ανάπτυξη και την ευημερία.
Στη μελέτη εκτός από τη ανάλυση για το πως η θεσμική ποιότητα επηρεάζει θετικά την ευημερία των κρατών, όπου υπάρχει συγκριτική αξιολόγηση μεταξύ κρατών με ισχυρούς θεσμούς και κράτος όπως η Φινλανδία, η Σουηδία και η Δανία σε σχέση με κράτη που υπολείπονται όπως η Ρουμανία η Βουλγαρία και η Ελλάδα, εξετάζονται τα περιθώρια βελτίωσης της λειτουργίας του Δημοσίου καθώς και ο ρόλος των θεσμών στην κατεύθυνση της αποτελεσματικότητας που θα δημιουργήσει συνθήκες για ανάπτυξη, καλύτερο επιχειρηματικό κλίμα επενδύσεις και ευημερία.
Ειδικότερα όπως επισημαίνει η PWC η Ελλάδα βρίσκεται σε μια από τις κρισιμότερες καμπές της ιστορίας της, κυρίως εξαιτίας των εγγενών αδυναμιών των θεσμών της αλλά και της εξασθένισής τους. Οι θεσμοί αποτελούν το βασικό ιστό πάνω στον οποίο λαμβάνονται όλες οι αποφάσεις και αναπτύσσονται οι ενέργειες του κράτους και των πολιτών, και αποτελούν την μόνη εγγύηση μιας ευνομούμενης και δημοκρατικής πολιτείας.
Η ευημερία, η ανάπτυξη αλλά και η ανεξαρτησία μιας χώρας στηρίζεται κατά κύριο λόγο στην ποιότητα των θεσμών της, οι οποίοι δίνουν τα κίνητρα και αντικίνητρα για την συμπεριφορά των πολιτών, των οργανισμών, των κομμάτων και των πολιτικών. Φυσικά οι ισχυροί θεσμοί απαιτούν ισχυρούς κρατικούς μηχανισμούς και πλήρη σεβασμό, για να μπορέσουν να αυξήσουν μακροπρόθεσμα την ευημερία και να περιορίσουν την διαφθορά.
Κράτη με συμπαγείς, σταθερούς και προσαρμοζόμενους θεσμούς τείνουν να αναπτύσσονται ταχύτερα και να διευρύνουν την ευημερία των πολιτών τους. Η “αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης” στην εκτέλεση του ρόλου της, η “ρυθμιστική ποιότητα” στην άρση των αστοχιών των αγορών, η “πολιτική σταθερότητα” στο επίπεδο των πολιτικών, και η “ισχύς του νόμου”, δηλαδή η απαρέγκλιτη εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου, είναι τα βασικά χαρακτηριστικά των θεσμών που στηρίζουν την λειτουργία μιας δυτικής κοινωνίας.
Σύμφωνα με την μελέτη της PwC, η Ελλάδα υπολείπεται σε ποιότητα θεσμών σε σχέση με το επίπεδο ευημερίας που έχει κατακτήσει. Από την άλλη πλευρά, παρουσιάζει πλεόνασμα διαφθοράς στις βασικές θεσμικές συνιστώσες, όπως η κυβερνητική αποτελεσματικότητα και η ρυθμιστική ποιότητα. Το βασικότερο πρόβλημα όμως, είναι ότι η χώρα βρίσκεται σε τέτοιο σημείο, που η παραπέρα εξασθένιση των θεσμών μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλη και μακροπρόθεσμη απώλεια ευημερίας.
Το κόστος της Δημόσιας Διοίκησης εξαρτάται κατά κύριο λόγο από το μέγεθος της οικονομίας, από την ποιότητα των θεσμών και από το επίπεδο της διαφθοράς. Στην Ελλάδα είναι συμβατό με τα επίπεδα ευημερίας που η χώρα είχε επιτύχει πριν από τη κρίση. Στις σημερινές συνθήκες είναι αναλογικά υψηλότερο, καθώς η μείωσή του δεν έχει πλήρως παρακολουθήσει την συμπίεση του ΑΕΠ.
Το Ελληνικό κράτος, το οποίο ενσωματώνει την μεγάλη πλειοψηφία των θεσμών με εξαίρεση αυτών που πηγάζουν από τον χώρο της θρησκείας, είναι μη αποτελεσματικό και μη αποδοτικό.
Η παθογένεια του έχει πέντε ισχυρά αρνητικά χαρακτηριστικά:
– πολυπληθείς και πολύφωνες κυβερνήσεις χωρίς κεντρικό συντονισμό, συνδεδεμένες μέσα από πληθώρα πελατειακών σχέσεων με τους πολίτες,
– συνεχή μεταβολή της πολιτικής οργάνωσης και των αρμοδιοτήτων με θέσπιση νέων δομών, που υπονομεύουν τις υπάρχουσες και μειώνουν την αποτελεσματικότητα δράσης των μηχανισμών
– επιχειρησιακή πολυδιάσπαση που έχει οδηγήσει στην πλήρη αδυναμία διαμόρφωσης ουσιαστικών πολιτικών του Κράτους και σε μεγάλες δυσκολίες παρακολούθησης της λειτουργίας των θεσμών
– πολυνομία, με πληθώρα ρυθμιστικών κειμένων, χωρίς κωδικοποίηση, η οποία δημιουργεί σε ένα απολύτως δαιδαλώδες θεσμικό οικοδόμημα δίχως εσωτερική ανοχή
– μεγάλη και συνεχώς διευρυνόμενη ανοχή στην μη τήρηση και την καταστρατήγηση των θεσμικών υποχρεώσεων των πολιτών και του Κράτους, από το παρκάρισμα και την οργάνωση των λαϊκών αγορών ως την λειτουργία των πανεπιστημίων και την έκδοση αδειών.
Η συστηματική αποθεσμοποίηση στην οποία οδηγούν αυτά τα χαρακτηριστικά επηρεάζει μακροπρόθεσμα την πορεία και την ευημερία της χώρας. Είναι απαραίτητη η επανασύνθεση των βασικών θεσμών πάνω στους οποίους στηρίζεται η Ελληνική κοινωνία και οικονομία και η αυστηρή και συστηματική βάση για τήρηση τους από όλους ανεξαιρέτως για να επανακτηθεί η ανάπτυξη και η αυξανόμενη ευημερία.
Η αποτελεσματικότητα της Δημόσιας Διοίκησης είναι κεφαλαιώδους σημασίας. Ενισχύει όλους τους θεσμούς, βελτιώνει την λειτουργεία τους και στηρίζει την ανάπτυξη της χώρας. Η διοικητική και θεσμική ευστάθεια, ο συνεχής συντονισμός της διοίκησης και η μακροπρόθεσμη αντίληψη καθιστούν την διακυβέρνηση της χώρας πιο αποτελεσματική.
Η κωδικοποίηση της νομοθεσίας, η ψήφιση μόνον ενός νομοσχεδίου από κάθε υπουργείο μέσα σε ένα χρόνο, η μη μεταβολή ενός νόμου παρά μόνον μετά από τριετία, η ακύρωση ενός νόμου αν δεν εκδοθούν οι εφαρμοστικές πράξεις εντός διμήνου και η μη ένταξη τροπολογιών για θέματα άσχετα με τον συγκεκριμένο νόμο είναι τα απολύτως βασικά στοιχεία σοβαρότητας, ευστάθειας και μακρόπνοης αντίληψης, που αποτελούν προϋποθέσεις αναμόρφωσης. Και συμμέτρως, η αυστηρή εφαρμογή των νόμων και κανόνων σ’όλους τους χώρους της ζωής και η ταχεία απόδοση της δικαιοσύνης συμπληρώνουν τις αναγκαίες συνθήκες.
Η βελτίωση των θεσμών απαιτεί αναδιοργάνωση του κράτους, με παράλληλη μείωση της κυβερνητικής πολυπλοκότητας και της πολυνομίας έτσι ώστε να ενισχύεται η διοικητική και θεσμική ευστάθεια. Η συγκέντρωση δραστηριοτήτων σε ομοιογενείς ομάδες, ο συντονισμός δράσεων, ο μεσοπρόθεσμος σχεδιασμός, η συστηματική ανάπτυξη πολιτικής, η σταθερότητα του νομικού πλαισίου και η ενίσχυση της ρύθμισης των αγορών πρέπει να είναι τα νέα χαρακτηριστικά του ελληνικού κράτους. Είναι σαφές ότι η ισχυροποίηση των θεσμών θα καταστείλει την διαφθορά, θα διευκολύνει την ανάπτυξη και θα αυξήσει μακροπρόθεσμα την αποτελεσματικότητα της Δημόσιας Διοίκησης.
