Σ. Λευθεριώτης: Ασφαλιστική μεταρρύθμιση με σύμμαχο την κοινωνία

Με την κρίση είδαμε με τον πιο βίαιο τρόπο τα εισοδήματα να μειώνονται και να ανατρέπονται σχεδόν όλοι οι οικονομικοί προγραμματισμοί νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Η κοινωνική ασφάλιση ήταν το πρώτο θύμα της μεγάλης κρίσης. Η περιπέτεια αυτή μπορεί να μας βοηθήσει να μην επαναλάβουμε τα λάθη του παρελθόντος;

του Σπύρου Λευθεριώτη, Μέλος ΔΣ του ΤΕΑ-ΕΑΠΑΕ, Ταμείου Επαγγελματικής Ασφάλισης Επικούρησης Ασφαλιστών και Προσωπικού Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων

Αυτό το ερώτημα δεν μπορούμε να το απαντήσουμε δυστυχώς με ευκολία. Το ασφαλιστικό σύστημα στη χώρα μας απαιτεί ουσιαστικές αλλαγές που δεν μπορούν να γίνουν αν δεν αφήσουμε πίσω μας τους μύθους που μας οδήγησαν στα γνωστά αδιέξοδα.

Όλοι γνωρίζουν την αλήθεια

Ποιος αλήθεια μπορεί να αμφισβητήσει τις δημογραφικές εξελίξεις; Ποιος μπορεί να υποστηρίξει ότι οι εργαζόμενοι σήμερα μπορούν να σηκώσουν το βάρος των συνταξιούχων, και εάν μπορούν κατά ένα ποσοστό να το πράξουν πώς θα εξασφαλίσουν την δική τους μελλοντική σύνταξη;

Όλες οι μελέτες δείχνουν ότι ακόμα και εάν έχουμε πλήρη απασχόληση είναι αδύνατον να καλύψουν οι εργαζόμενοι από τις εισφορές τους τους συνταξιούχους. Σήμερα η κατανομή του πληθυσμού είναι σε απόλυτη ανισορροπία, πάνω από την ηλικία των 65 ετών είναι σήμερα το 25% του πληθυσμού και υπολογίζεται ότι το 2060 θα είναι πάνω από 40%.

Από την άλλη η αίσθηση του πολίτη ότι η σύνταξή του θα είναι πολύ μικρή δημιουργεί συνθήκες εισφοροδιαφυγής και επιδεινώνει το πρόβλημα. Εάν προσθέσουμε και την ολοφάνερη μη ανταποδοτικότητα των εισφορών σε σχέση με το ύψος της σύνταξης τότε η απογοήτευση μεγαλώνει. Δεν είναι καθόλου λογικό να παίρνει με 15 χρόνια εργασίας πάνω από το 75% της σύνταξης που θα πάρει εάν δουλέψει άλλα 15 χρόνια.

Μιλάμε σήμερα και σωστά για τους τρεις πυλώνες ασφάλισης ώστε να δημιουργήσουμε ένα σύστημα με λιγότερους κινδύνους ,μεγαλύτερη διασπορά και μεγαλύτερη δικαιοσύνη. Πρέπει όμως να συνειδητοποιήσουμε τη μεγάλη αλλαγή που πρέπει να κάνουμε.

Ενθαρρυντικά τα πρώτα βήματα

Η κυβέρνηση προχωράει γρήγορα προς τη σωστή κατεύθυνση. Τα πρώτα δείγματα είναι ενθαρρυντικά. Πιστεύω ότι ίσως πρώτη φορά μπαίνουν συγκεκριμένες και σύντομες προθεσμίες στις συζητήσεις που έχουν ξεκινήσει για τα επικουρικά και τα επαγγελματικά ταμεία. Αναφέρομαι στα επικουρικά ταμεία διότι από εκεί θα ξεκινήσει το νέο ασφαλιστικό σύστημα.

Εάν δούμε τη σημερινή εικόνα με κριτήριο τους τρεις πυλώνες ασφάλισης θεωρώντας ότι ο πρώτος έχει αναδιανεμητικό χαρακτήρα και ο δεύτερος και τρίτος ανταποδοτικό θα δούμε ότι ο πρώτος απορροφά το 95% των εισφορών, ο δεύτερος με τα επαγγελματικά ταμεία το 1% και ο τρίτος που αφορά τις ασφαλιστικές εταιρείες το 4%.

Η μετάβαση σε ένα φυσιολογικό μείγμα αναδιανεμητικού και κεφαλαιοποιητικού συστήματος ώστε σταδιακά οι εργαζόμενοι να μην καλύπτουν μόνο τους σημερινούς συνταξιούχους αλλά και την δική τους μελλοντική σύνταξη δεν είναι μια εύκολη υπόθεση.

Βέβαια η μετάβαση απαιτεί και μεγάλη οικονομική δαπάνη. Διότι το μέρος των εσόδων του συστήματος που θα μεταφερθεί στους λογαριασμούς των εργαζομένων για να διαμορφωθεί η μελλοντική τους σύνταξη θα πρέπει να καλυφθεί από άλλες πηγές.

Η επιτυχία της μεταρρύθμισης είναι μονόδρομος γιατί η αποτυχία της ή η παραμονή στο σημερινό σύστημα θα δημιουργούσε φαύλο κύκλο σε όλα τα μακροοικονομικά μεγέθη της οικονομίας. Πιστεύω όμως ακράδαντα ότι σήμερα είναι η μεγάλη ευκαιρία να κάνουμε πράξη τη μεγάλη αυτή αλλαγή.

Βαθιά πολιτικό ζήτημα η επίλυση του ασφαλιστικού

Η εκτίμησή μου είναι ότι δύσκολα θα υπάρξουν λογικά τεχνοκρατικά επιχειρήματα ενάντια στην αναγκαιότητα της μεταρρύθμισης.

Το ζήτημα της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης κατά την άποψή μου δεν ήταν ποτέ θέμα πραγματικής τεχνοκρατικής αντιπαράθεσης. Δεν υπήρχε ουσιαστική αντιπαράθεση εναλλακτικών λύσεων. Η διαμάχη ήταν δυστυχώς σε πολιτικό μόνο επίπεδο με επιχειρήματα που στόχευαν στην ψυχολογία του κόσμου όπου έβλεπε ότι κόποι μιας ζωής δεν ανταμείβονται.

Η αδικία του συστήματος από τη μια μεριά και το τεράστιο πολιτικό κόστος κάθε αλλαγής και μεταρρύθμισης για τις κυβερνήσεις διαμόρφωναν τις εξελίξεις και επισκίαζαν κάθε φωνή που μίλαγε για αλλαγές.

Εάν προσθέσουμε και το κυρίαρχο θέμα μιας συνδικαλιστικής αντίληψης, που λειτουργούσε φοβικά απέναντι ακόμα και στο άκουσμα για ιδιωτική ασφάλιση, δημιουργήθηκε ένα συντηρητικό περιβάλλον που δεν επέτρεπε να βρεθεί λύση, αντίθετα θεοποιούσε ως νίκη την αναβλητικότητα επίλυσης του προβλήματος.

Θεωρώ ότι η κυβέρνηση οφείλει να λειτουργήσει με ορθολογισμό αξιοποιώντας όλες τις τεχνοκρατικές βέλτιστες λύσεις χωρίς όμως να υποτιμήσει το γεγονός ότι είναι ένα βαθύ πολιτικό ζήτημα που πρέπει να το χειρισθεί έξυπνα και αποφασιστικά παίρνοντας στο πλευρό της την κοινωνία.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το κοινωνικό κράτος που δημιουργήθηκε μετά τον πόλεμο αποτελεί και θα συνεχίσει να αποτελεί τη βάση της κοινωνίας μας. Πιστεύω ότι για να πετύχει η μεταρρύθμιση, εκτός από τη σωστή νομοθετική ρύθμιση και την εξασφάλιση πόρων για τη μετάβαση στο νέο σύστημα, πρέπει να στοχεύσει στην αλλαγή νοοτροπίας, ώστε να ενισχυθεί η ασφαλιστική συνείδηση. Είναι αναγκαία προϋπόθεση να αξιοποιηθούν και οι τρεις πυλώνες ώστε στο μέλλον να υπάρχει μια αξιοπρεπή σύνταξη. Η δημιουργία επαγγελματικών ταμείων πρέπει να ξεκινήσει άμεσα ώστε να μη χαθεί χρόνος. Να αξιοποιηθούν τα δίκτυα πωλήσεων των ασφαλιστικών εταιρειών που είναι έτοιμα και μάχιμα ώστε να λειτουργήσει ο τρίτος πυλώνας και μάλιστα με σοβαρά φορολογικά κίνητρα.

Το νέο σύστημα απαιτεί την ενεργό συμμετοχή του πολίτη στη διαμόρφωση της σύνταξης που θα λάβει. Ο ίδιος πρέπει να πάρει την απόφαση για το ποσόν που θα στερηθεί τώρα από το διαθέσιμο εισόδημά του για να δημιουργήσει μια σύνταξη στο επίπεδο που επιθυμεί.

Η απόφαση, όμως, που καλείται να λάβει σχετίζεται αναπόφευκτα με στερεότυπα και δογματικές θέσεις που έχουν διαμορφωθεί τόσα χρόνια.

Έφθασε η στιγμή να δοθεί αυτή η πολιτική μάχη απέναντι σε αδιέξοδες αντιλήψεις που διαμορφώνουν συνθήματα αλλά δεν δίνουν καμία λύση στην κοινωνία.

Πηγή: Ασφαλιστικό Marketing Οκτωβρίου 2019