Μετά από μία μακρά περίοδο ύφεσης (2008-2013) κατά την οποία το Α.Ε.Π. της χώρας κατέγραψε απώλειες της τάξης του 26%, η ελληνική οικονομία σημείωσε κάποιες θετικές επιδόσεις το 2014 και στις αρχές του 2015, εν τούτοις οι εξελίξεις αυτές ανατράπηκαν στη συνέχεια, με συνέπεια το ΑΕΠ να υποχωρεί οριακά και πάλι η δε οικονομική δραστηριότητα να χαρακτηρίζεται ουσιαστικά από πλήρη στασιμότητα.
Οι συνθήκες που επικράτησαν στην ελληνική οικονομία γενικότερα όπως είναι φυσικό επηρέασαν άμεσα τη δραστηριότητα και τα αποτελέσματα των ελληνικών επιχειρήσεων. Ποιο ήταν όμως το εύρος των συνεπειών της ύφεσης και το συνολικό μέγεθος των απωλειών που συσσώρευσε ο επιχειρηματικός τομέας όλα αυτά τα χρόνια;
Στόχος της ανάλυσης που ακολουθεί είναι η παρουσίαση της συνολικής εξέλιξης των μεγεθών και αποτελεσμάτων των εταιρειών που δραστηριοποιούνται σε όλους τους τομείς, με σκοπό να δοθεί μία συνολική εικόνα της πορείας των ελληνικών επιχειρήσεων στα «πέτρινα χρόνια» της κρίσης και να αποτυπωθούν οι απώλειες που υπέστη ο εταιρικός τομέας σε όλη τη διάρκειά της (2008-2014).
Για το σκοπό αυτόν αντλήθηκαν από τη βάση δεδομένων της ICAP Group τα συγκεντρωτικά μεγέθη όλων των εταιρειών με δημοσιευμένους ισολογισμούς από το 2008 μέχρι και το 2014, και συγκροτήθηκαν ομαδοποιημένοι ισολογισμοί για κάθε έτος. Σε αντίστοιχες αναλύσεις που δημοσιεύονται κάθε χρόνο, αυτές ως επί το πλείστων αφορούσαν συγκρίσεις διετίας και μόνον για τον ίδιο αριθμό επιχειρήσεων, γεγονός που διασφάλιζε τη συγκρισιμότητα των δεδομένων σε ετήσια βάση, αλλά απέκλειε τις εταιρείες που αδρανούσαν, πτώχευαν, ανέστειλαν τη λειτουργία τους, κ.λπ. Προκειμένου να συνυπολογισθούν και οι εν λόγω περιπτώσεις, στη νέα αυτή προσέγγιση (που εξετάζει τις επιπτώσεις σε βάθος χρόνου), έγινε χρήση του συνόλου των διαθέσιμων (καταχωρημένων) ισολογισμών για κάθε έτος.
ΕΤΑΙΡΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΣΥΝΟΛΙΚΑ
1) ΕΞΕΛΙΞΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ
Εξετάζοντας τα συγκεντρωτικά μεγέθη του εταιρικού τομέα (εκτός τραπεζών & ασφαλειών των οποίων τα μεγέθη αναλύονται στη συνέχεια) για την περίοδο 2008-2014, αναδύεται έντονα εικόνα δραστικής συρρίκνωσης της δραστηριότητας των ελληνικών επιχειρήσεων, όχι μόνο σε επίπεδο οικονομικών μεγεθών, αλλά και πλήθους επιχειρήσεων.
Η πτώση των οικονομικών μεγεθών τους ήταν έντονη, με πιο χαρακτηριστικές μεταβολές τις εξής:
- To συνολικό ενεργητικό των εταιρειών μειώθηκε με μέσο ετήσιο ρυθμό 3,5% την περίοδο 2008-2014, με συνέπεια να διαμορφωθεί σε €277,3 δισ. το 2014. Η σωρευτική απώλεια του ενεργητικού ήταν της τάξης των €67 δισ. (-34%), το 2014 σε σχέση με το 2008.
- Σε επίπεδο παγίων επικρατεί τάση απο-επένδυσης. Τα πάγια (σε τιμές κτήσης) περιορίστηκαν κατά 3,2%, ενώ η αξία των καθαρών παγίων υποχώρησε σε €170,4 δισ. το 2014, μειωμένη κατά 12% περίπου σε σχέση με το 2008 (σωρευτική μείωση €23,7 δισ.).
- Η δραστική μείωση της καταναλωτικής δαπάνης στη διάρκεια της ύφεσης, επηρέασε συνολικά τη λειτουργία των επιχειρήσεων οδηγώντας σε περιορισμό της αποθεματοποίησης και αλλαγή της συναλλακτικής συμπεριφοράς. Σε επίπεδο κυκλοφορούντος ενεργητικού οι συνολικές απώλειες ήταν της τάξης των €43,5 δισ. Καθοριστικός παράγοντας ήταν η συρρίκνωση των απαιτήσεων κυρίως (μειώθηκαν σχεδόν κατά 30 δισ.), αλλά και των αποθεμάτων.
- Παράλληλα, τα συνολικά διαθέσιμα των εταιρειών υποχώρησαν με λιγότερο έντονο ρυθμό, με συνέπεια αυτά να ξεπεράσουν την αξία των αποθεμάτων το 2014, φαινόμενο που αποδίδεται στην προσπάθεια διασφάλισης ρευστότητας εξ ιδίων μέσων, ως αντιστάθμισμα της δραστικής περικοπής της χρηματοδότησης στην αγορά γενικά.
Όσον αφορά στην εξέλιξη των μεγεθών του παθητικού, σημειώνονται τα εξής:
- Τα συνολικά ίδια κεφάλαια μειώθηκαν σε € 107,3 δισ. το 2014 από € 132 δισ. περίπου το 2008 (συρρικνώθηκαν κατά 24,7 δισ.), δεδομένου ότι οι συσσωρευμένες ζημιές σχεδόν τριπλασιάστηκαν στη διάρκεια της περιόδου.
- Ο συνολικός δανεισμός των επιχειρήσεων (μακροπρόθεσμες και βραχυπρόθεσμες οφειλές σε τράπεζες) περιορίστηκε κατά 31,2 δισ. Σχετικά εντονότερη ήταν η μείωση των βραχυπρόθεσμων οφειλών, με αποτέλεσμα το μερίδιο τους στο σύνολο του τραπεζικού δανεισμού να περιοριστεί σε 31% το 2014, από 33,7% το 2008.
2) ΕΞΕΛΙΞΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ
Από την επεξεργασία των συνολικών αποτελεσμάτων της περιόδου 2008-2014, αποτυπώνεται ξεκάθαρα το μέγεθος των απωλειών που επωμίστηκαν οι ελληνικές επιχειρήσεις κατά τη διάρκεια της κρίσης.
Η πτώση της κερδοφορίας ήταν πρωτοφανής, με χαρακτηριστικές μεταβολές τις εξής:
- Σε επίπεδο κύκλου εργασιών καταγράφεται σωρευτική απώλεια €67,3 δισ. (-30% περίπου), το 2014 σε σχέση με το 2008. Συγκεκριμένα, οι συνολικές πωλήσεις των εταιρειών μειώθηκαν με μέσο ετήσιο ρυθμό 5,7% την περίοδο 2008-2014, με συνέπεια να διαμορφωθούν σε €158,8 δισ. το 2014.
- Τα συνολικά μικτά κέρδη των εταιρειών υποχώρησαν με μέσο ετήσιο ρυθμό 6,4% την ίδια περίοδο. Το περιθώριο μικτού κέρδους επιδεινώθηκε κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες το 2014 σε σχέση με το 2009 και διαμορφώθηκε σε 19,27% το τελευταίο έτος.
- Το λειτουργικό περιθώριο επί μία τετραετία (2010-2013) κατέστη αρνητικό, ανακτώντας το θετικό πρόσημο μόλις το 2014.
- Ραγδαία ήταν η επιδείνωση της κερδοφορίας από το 2010 και μετά. Το τελικό καθαρό αποτέλεσμα είναι ζημιογόνο την τελευταία πενταετία, εμφανίζοντας τάση αποκλιμάκωσης των ζημιών τα τελευταία δύο έτη. Αθροιστικά, οι συνολικές ζημίες της περιόδου 2010-2014 ανήλθαν σε € 25,6 δισ.
- Τα συνολικά κέρδη EBITDA μειώθηκαν με μέσο ετήσιο ρυθμό 7,2% την περίοδο 2008-2014, με συνέπεια να διαμορφωθούν σε €11,7 δισ. το 2014, καταγράφοντας απώλειες σχεδόν €7 δισ. συγκρινόμενα με τα αντίστοιχα του 2008.
3) ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΚΛΑΔΩΝ
Οι έντονες πιέσεις που δέχθηκε ο επιχειρηματικός τομέας στη διάρκεια της κρίσης, επιδείνωσε τα οικονομικά αποτελέσματα όλων των κλάδων. Ωστόσο οι επιχειρήσεις προσπάθησαν να προσαρμοστούν στις συνθήκες και να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητα τους. Αξιολογώντας τις επιδόσεις των επί μέρους κλάδων δραστηριότητας, παρατηρούνται κυρίως τα εξής:
- Δύο μόνο κλάδοι (Τουρισμός, Υπηρεσίες) εμφανίζουν βελτίωση περιθωρίων μικτού κέρδους, το 2014 σε σχέση με το 2008 (προ κρίσης).
- Το βαρύτερο «τίμημα» (συμμετοχή επί των συσσωρευμένων ζημιών) εμφανίζει ο τομέας των Υπηρεσιών και, κατά δεύτερο λόγο, η Βιομηχανία.
- Με βάση το μέσο ετήσιο ρυθμό μεταβολής των πωλήσεων, ο εντονότερος ρυθμός μείωσης αντιστοιχεί στις Τεχνικές Εταιρείες (-9%) και το Εμπόριο (-7,1%).
- Με βάση το μέσο ετήσιο ρυθμό μεταβολής των κερδών EBITDA, ο εντονότερος ρυθμός μείωσης αντιστοιχεί στο Εμπόριο (-10,9%) και τη Βιομηχανία (-9,8%), ενώ ο μοναδικός τομέας που κατέγραψε άνοδο, ήταν ο Τουρισμός (2%).
ΑΣΦΑΛΕΙΕΣ
Συγκεκριμένα στον τομέα των Ασφαλειών παρά τη μακρόχρονη ύφεση των προηγουμένων ετών, ο τομέας επέδειξε σημαντικές αντοχές στην εξεταζόμενη περίοδο. Στο επίπεδο των εσόδων, παρά τις ενδιάμεσες διακυμάνσεις υπήρξε αισθητή διεύρυνση εσόδων τη διετία 2012-2013 συγκριτικά με το έτος βάσης (2008), ωστόσο το 2014 τα έσοδα υποχώρησαν και διαμορφώθηκαν σε €4 δισ. περίπου, μειωμένα κατά 11% σε σχέση με το 2008. Περαιτέρω, σοβαρή επιδείνωση της κερδοφορίας στον κλάδο παρατηρείται μόνο το έτος 2011 (στην κορύφωση της κρίσης), οπότε υπέστη μεγάλες απώλειες λόγω και της ένταξης του στο πρόγραμμα ανταλλαγής ομολόγων (PSI), που οδήγησε σε ανατροπή των αποτελεσμάτων και καταγραφή υψηλών ζημιών, ύψους €1,7 δισ. Εξαιρουμένου του συγκεκριμένου έτους, τα λοιπά έτη το καθαρό αποτέλεσμα ήταν κερδοφόρο (ενίοτε οριακά), με μόνη εξαίρεση το έτος 2008, όπου όμως οι ζημίες ήταν πολύ περιορισμένες.
